Prédikunarstóllinn / Hvað ef bænin brestur?

Hvað ef bænin brestur?
Höf. Eiríkur Jóhannsson

Ritningartextar dagsins:

5. sunnudagur páskatímans (Rogate) – Hinn almenni bænadagur Biðjandi kirkja
Lexía: Jer 29.11-14a
Því að ég þekki sjálfur þær fyrirætlanir sem ég hef í hyggju með yður, segir Drottinn, fyrirætlanir til heilla en ekki til óhamingju, að veita yður vonarríka framtíð. Þegar þér ákallið mig og komið og biðjið til mín mun ég bænheyra yður. Ef þér leitið mín munuð þér finna mig. Þegar þér leitið mín af öllu hjarta læt ég yður finna mig, segir Drottinn.

Pistill: 1Tím 2.1-6a
Fyrst af öllu hvet ég til að biðja og ákalla Guð og bera fram fyrirbænir og þakkir fyrir alla menn. Biðjið fyrir konungum og öllum þeim sem hátt eru settir til þess að við fáum lifað friðsamlegu og rólegu lífi í guðsótta og siðprýði. Þetta er gott og þóknanlegt Guði, frelsara vorum, sem vill að allir menn verði hólpnir og komist til þekkingar á sannleikanum.
Einn er Guð. Einn er og meðalgangarinn milli Guðs og manna, maðurinn Kristur Jesús sem gaf sjálfan sig til lausnargjalds fyrir alla.

Guðspjall: Jóh 16.23b-30
[Jesús sagði:] Sannlega, sannlega segi ég yður: Hvað sem þér biðjið föðurinn um í mínu nafni mun hann veita yður. Hingað til hafið þér einskis beðið í mínu nafni. Biðjið og þér munuð öðlast svo að fögnuður yðar verði fullkominn.
Þetta hef ég sagt yður í líkingum. Sú stund kemur að ég tala ekki framar við yður í líkingum heldur mun ég berum orðum segja yður frá föðurnum. Á þeim degi munuð þér biðja í mínu nafni. Ég segi yður ekki að ég muni biðja föðurinn fyrir yður því sjálfur elskar faðirinn yður þar eð þér hafið elskað mig og trúað að ég sé frá Guði kominn. Ég er kominn í heiminn frá föðurnum. Ég yfirgef heiminn aftur og fer til föðurins.“
Lærisveinar hans sögðu: „Nú talar þú berum orðum og mælir enga líking. Nú vitum við að þú veist allt og þarft eigi að nokkur spyrji þig. Þess vegna trúum við að þú sért frá Guði kominn.“

Prédikun.

Náð sé með yður og friður, frá Guði föður vorum og DrottniJesú Kristi.

Hvað ef bænin brestur. Þetta var haft sem yfirskrift í auglýsingum okkar fyrir þessa messu. Þar var augljóslega verið að vísa í hina þekktu bæn Hallgríms Péturssonar: Bænin má aldrei bresta þig,
búin er freisting ýmislig.
Þá líf og sál er lúð og þjáð,
lykill er hún að drottins náð.

En spurningin er samt alveg gild, hvað ef bænin brestur hvað ef engin bæn er flutt, hefur það einhverja merkingu. Myndi það einhverju breyta?

Eitt er allavega staðreynd og það er að bænamál berst til himins um heiminn allan á hverju augnabliki. Fólk biður saman á samkundum og í kirkjum og fólk biður bæna sinna kvölds og morgna og allar stundir þar á milli.

Fyrir nokkrum árum var sýnd vinsæl gamanmynd með hinum þekkta leikara Jim Carrey. Mynd þessi hét Bruce Almighty. Fjallaði hún í stuttu máli sagt um sjónvarpsmann sem var ekki ánægður með framgang sinn í starfi og fannst hann aldrei fá réttu tækifærin í lífinu. Hann var reiður út í Guð fyrir að veita sér ekki stuðning og hann var afbrýðisamur út í samstarfsfólk sitt en þegar allt kom til alls var líf hans í raun ekki svo slæmt hann hafði eiginlega ekki undan neinu að kvarta, átti meira að segja góða og fallega kærustu. Svo Drottinn ákveður að gefa honum sitt guðlega vald og þessu tekur hann með mikilli gleði og notar það ótæpilega í eigin þágu. En svo tekur að kárna gamanið þegar bænirnar taka að dynja á honum og ekki líður á löngu þar til hann gefst upp á því að reyna að svara og bregðast við svo hann bara ákveður að segja bara já við öllum bænum. Þá fyrst tekur gamanið virkilega að kárna. Lottóið í bænum verður umsvifalaust gjaldþrota og þannig fer eiginlega allt úr skorðum.

Þetta var auðvitað bæði grín og gaman en samt var þarna að baki heilmikil alvara og vangaveltur um lífið tilveruna og ekki síst spurningin um það hvers eðlis bænin sé í raun. Einn biður um sól og annar um regn, einn biður um góðan afla en annar um að lífi dýra sér þyrmt. Þannig má endalaust telja, bænir sem stangast á. Eins og Brúce kallinn var fljótur að finna út, þá var þarna að finna jöfnu sem engan vegin gat gengið upp á mannlegan hátt. Engin lausn gat skilið alla eftir sátta.

Er þá niður staðan sú að bænin sé blekking og ekkert komi út úr henni?

Meðan við látum þessa spurningu lifa í loftinu um sinn þá getum við rifjað upp aðra nálgun sem finnst í okkar gömlu góðu ævintýrum en það er stefið um óskirnar þrjár, ef ég man rétt þá var ein sagan af karli og kerlingu sem fá þrjár óskir, karlinn var svangur og langaði ákaflega mikið í vel feitt bjúga svo hann óskar sér þess. Þessu reiddist kerling hans að hafa farið svo illa með óskina að hún óskar þess að bjúgað sitji fast á nefi karlsins og þegar svo var komið þá endaði með því að síðustu óskina þurfti að nota til að losa bjúgað af nefi karlsins.

En svona að öllu gamni slepptu þá hlýtur niðurstaðan að verða sú að bænheyrslan hlýtur alltaf að verða eins konar leyndardómur. Við þekkjum samt flest ótal sögur af bænheyrslu og eigum væntanlega hvert og eitt staðfestingu þess úr okkar eigin lífi. Stundum virðist sem ekkert hafi gerst en svo löngu síðar skynjar viðkomandi að bænheyrslan var ekki á þann hátt sem beðið hafði verið um á sínum tíma en samt hafði lausnin og svarið komið, bara ekki á þann hátt sem beðið var um, kannski jafnvel enn betur. En við þekkjum líka ótal dæmi um bænir sem beðnar eru frá innstu hjartans rótum, af einlægni og fórnfýsi en samt gerist ekkert að dómi þess sem biður.

Svo má líka minnast þess að bæn er ekki bara bæn, bænin hefur fjölmargar myndir, meira að segja þekkist fyrirbærið bölbænir þar sem af illsku og hatri einhverjum eða einhverju er óskað alls hins versta.

Þannig má segja að bænin sé rétt eins og segja má um lífið sjálft, hún er dýrmæt og mikils virði en það er ekki sama hvernig með hana er farið.

Hvað svo sem segja má um bænina þá er það staðreynd að bænir eru eiginlega grundvallaratriði trúariðkunar. Hvort heldur í trúarlífi einstaklings sem fer með bænir sínar eftir sinni reglu, til dæmis sem algengt er að kveldi dags eða í trúarlífi safnaðar sem sameinar hugi sína í bæn sem farið er með í sameiningu. Ég held við höfum öll fundið þessa sterku tengingu sem verður á slíkum stundum. Og jafnvel gerist það á ögurstundum í lífi fólks sem yfirleitt lætur sig trú litlu varða að það grípur til bæna.

En það er með bæn rétt eins og svo sem hvað sem er í lífi okkar að hana þarf að ástunda og iðka, því að einmitt þannig verður bænin að því mikilvæga verkfæri trúarlífsins sem hún sannarlega er. Því einmitt þannig verður til þetta lifandi samtal og tenging við þann Guðdóm sem beðið er til. Það er því ekki að ástæðulausu sem bænin er kölluð andardráttur trúarinnar. Við þekkjum það vel að það verður brátt um það líf sem ekki getur dregið andann.

Þannig má fullyrða að það yrði mikill brestur ef bænin brysti líkt og Hallgrímur segir. Það er alltaf freisting að láta það dragast undan sem kostar einhverja fyrirhöfn eða tíma. Þetta þekkjum við öll úr einhverju samhengi, þau sem stunda líkamsrækt af einhverju tagi vita og finna að það kostar átak að drífa sig af stað og fylgja fastri reglu. Það er freistandi að sleppa því í dag. Kannski frekar á morgun. En með ástundun kemur árangur.

En bænin er sannarlega ekki eingöngu ákall til Guðs heldur má segja að í henni felist líka áminning til okkur sjálfra. Við berum fram bænir okkar um allt hið góða og jákvæða sem við helst viljum sjá, við biðjum fyrir fólki sem þarf á hjálp að halda, við biðjum guð að styðja okkur sjálf í góðum áformum. Með þessum orðum og hugsunum erum við líka að segja við okkur sjálf hvað við viljum vera og hvert við viljum stefna með líf okkar. Við erum að minna okkur sjálf á það sem skiptir máli. Í lexíu dagsins heyrðum við lesin þessi fallegu og kunnu orð: Því að ég þekki sjálfur þær fyrirætlanir sem ég hef í hyggju með yður, segir Drottinn, fyrirætlanir til heilla en ekki til óhamingju, að veita yður vonarríka framtíð.

Innifalið í bæninni er vonin, vonin eftir betri tíð, vonin eftir friði, vonin eftir réttlæti. Það má með sanni segja að vonin og bænin séu systur, sem ekki geta á hvor annarrar verið. Já hvernig færi fyrir okkur ef við ættum ekki von, von sem virkjar þrautseigju og baráttuþrek þegar á móti blæs í lífinu, þegar erfiðleikar dynja á og jafnvel þegar skynsemin segir að best sé að gefast upp, það sé raunsæjasta matið, nei þá er það vonin sem heldur við efnið, vonin og bænin sem gefur kraft til að halda út og rísa svo upp af krafti þegar aftur birtir til.

Það yrði sannarlega mikill brestur ef bænin yrði ekki, ef hún væri tekin út úr jöfnu lífsins. Hún er sannarlega eins og Hallgrímur yrkir, lykill að drottins náð. Lykill að samfélagi við guð, lykill að vináttu og trausti við þann sem elskar og aldrei bregst. Þökkum Drottni því að hann er góður, því miskunn hans varir að eilífu.

Dýrð sé Guði, föður og syni og heilögum anda, svo sem var í upphafi er enn og verða mun um aldir alda amen.